Độ rọi là một đại lượng vật lý,  thể hiện mức độ mạnh yếu của ánh sáng khi chiếu lên một diện tích nhất định. Tại sao cần lưu ý độ rọi? Cách tính toán độ rọi là gì? Tất cả sẽ được Lumilighting giải đáp trong bài viết sau!

1. Khái niệm & công thức tính toán 

Cùng Lumi giải đáp chi tiết khái niệm và công thức tính toán độ rọi là gì?

1.1 Định nghĩa độ rọi

Độ rọi (lux) là thước đo lượng ánh sáng chiếu lên một bề mặt. Nếu một nguồn sáng phát ra 1 lumen trên diện tích 1m², thì độ rọi tại đó là 1 lux. Nói cách khác, cùng một nguồn sáng nhưng nếu diện tích chiếu sáng càng lớn thì độ rọi càng giảm.

Ví dụ thực tế:

• 1 lux: Ánh sáng từ một ngọn nến cách 1m.
• 500 lux: Mức sáng tiêu chuẩn trong văn phòng.
• 100.000 lux: Ánh sáng mặt trời giữa trưa.

Nhờ có độ rọi, chúng ta có thể đo lường và điều chỉnh ánh sáng sao cho phù hợp với từng không gian sử dụng.

1.2 Phân biệt Lux, Lumen, Candela 

Sự khác biệt cốt lõi của Lux, Lumen, Candela được tóm tắt như sau:

Ví dụ: Một đèn LED 1.200 lumen có thể tạo ra 300 lux nếu chiếu sáng trên diện tích 4m², nhưng nếu chiếu trên 8m², độ rọi sẽ giảm còn 150 lux.

1.3 Công thức toán học

Công thức tính độ rọi đơn giản như sau:

Ngoài công suất đèn, góc chiếu sáng cũng ảnh hưởng đến độ rọi. Nếu một đèn chiếu ở góc hẹp (30°), ánh sáng tập trung hơn và độ rọi cao hơn so với đèn có góc rộng (120°).

2. Tiêu chuẩn & ứng dụng 

Mỗi không gian sẽ cần độ rọi khác nhau, từ ăn phòng, nhà ở hay nhà xưởng đều có tiêu chuẩn riêng để đảm bảo ánh sáng phù hợp.

2.1 Tiêu chuẩn Việt Nam và quốc tế  

Dưới đây là so sánh giữa tiêu chuẩn độ rọi của Việt Nam (TCVN 7114-1:2008) và tiêu chuẩn châu Âu (EN 12464-1:2021):

Thông thường, văn phòng làm việc sẽ cần 300 – 500 lux để làm việc hiệu quả, còn nhà xưởng cần 750 lux để đảm bảo an toàn lao động.

2.2. Case study

Giả sử bạn muốn lắp đèn cho phòng khách 25m², với tiêu chuẩn 300 lux. Công thức tính tổng quang thông cần dùng:

Tổng lumen = Diện tích × Độ rọi = 300 x 25 = 7500 (lumen)

Giả sử, sử dụng đèn LED có quang thông 1200 lumen/bóng, số lượng bóng đèn cần thiết được tính bằng:

 Số bóng = Tổng lumen / Lumen mỗi bóng = 7500 / 1200 ~ 7 bóng

Vậy, cần khoảng 7 bóng LED 1.200 lumen để đạt độ sáng phù hợp cho phòng khách.

3. Yếu tố ảnh hưởng đến độ rọi & giải pháp

Độ rọi không chỉ phụ thuộc vào số lượng đèn mà còn bị ảnh hưởng bởi 4 yếu tố khác, cụ thể:

3.1. 4 yếu tố chính ảnh hưởng đến độ rọi

3.1.1. Khoảng cách từ đèn đến bề mặt

• Độ rọi giảm theo công thức 1/d² (khoảng cách tăng gấp đôi → độ rọi giảm còn 1/4).
• Ví dụ: Đèn 500 lux ở 2m, nếu lắp ở 4m, độ rọi chỉ còn 125 lux.

Do vậy, cần đặt đèn ở độ cao hợp lý, tránh lắp quá xa bề mặt cần chiếu sáng.

3.1.2. Góc chiếu sáng

• Đèn có góc chiếu hẹp (30° – 60°) tập trung ánh sáng tốt hơn đèn góc rộng (90° – 120°).
• Ví dụ: Đèn spotlight 30° có độ rọi cao hơn đèn trần 120° dù cùng công suất.

Do đó, nên sử dụng chiếu sáng có:

• Góc rộng cho phòng khách, văn phòng.
• Góc hẹp cho khu vực cần chiếu sáng tập trung như bàn làm việc, tranh ảnh.

3.1.3. Màu sắc bề mặt

• Tường trắng phản xạ nhiều ánh sáng hơn, giúp tăng độ rọi.
• Sàn hoặc tường tối màu hấp thụ ánh sáng nhiều hơn, làm giảm độ rọi.

Vì thế, nếu muốn ánh sáng phân bổ tốt hơn, hãy sử dụng màu sáng cho tường và trần nhà.

3.1.4. Nhiệt độ màu

• Ánh sáng ấm (3.000K) thường dịu nhẹ nhưng có thể làm giảm độ rọi cảm nhận so với ánh sáng trung tính (5.000K).

3.2. Công nghệ đo lường

Để đảm bảo ánh sáng đạt tiêu chuẩn, có hai phương pháp đo lường chính:

3.2.1. Đo trực tiếp bằng lux kế chuyên dụng

Công cụ: Máy đo Hioki FT3424 giúp kiểm tra độ rọi thực tế tại từng vị trí.

Cách đo:

• Đặt máy tại khu vực cần kiểm tra.
• Đảm bảo không có ánh sáng tự nhiên ảnh hưởng đến kết quả.
• Ghi lại giá trị và so sánh với tiêu chuẩn chiếu sáng phù hợp.

3.2.2 Mô phỏng chiếu sáng bằng phần mềm

Công cụ: Dialux, phần mềm mô phỏng chuyên nghiệp dùng để tính toán ánh sáng trước khi lắp đặt.

Hướng đo lường:

• Xác định vị trí, số lượng và công suất đèn phù hợp.
• Mô phỏng ánh sáng trên diện tích lớn, như trung tâm thương mại 10.000m², nhà máy, sân vận động.

4. Xu hướng hiện đại

Xu hướng hiện đại, công nghệ chiếu sáng ngày càng phát triển, đem tới tính năng điều chỉnh độ rọi tự động và tận dụng vật liệu thông minh để tối ưu ánh sáng.

4.1 IoT và điều chỉnh độ rọi tự động

Hệ thống chiếu sáng thông minh sử dụng IoT (Internet of Things) đã được nâng cấp để có thể tự động điều chỉnh độ rọi theo thời gian trong ngày, giúp tối ưu hóa trải nghiệm ánh sáng và tiết kiệm năng lượng.

Tính năng này dễ thấy trong hệ thống Philips Hue với khả năng điều chỉnh độ rọi linh hoạt theo từng hoạt cảnh:

• 6h – 18h: 500 lux (tăng cường tập trung làm việc, học tập).
• 18h – 22h: 300 lux (tạo không gian thư giãn).
• 22h – 6h: 50 lux (ánh sáng dịu nhẹ cho giấc ngủ).

4.2 Vật liệu thông minh

Ngoài công nghệ đèn, một số vật liệu tiên tiến cũng giúp tăng cường và điều chỉnh độ rọi tự nhiên trong không gian:

• Kính Low-E (Low Emissivity)
  • Có khả năng phản xạ ánh sáng có chọn lọc, giúp tăng 40% độ rọi tự nhiên trong phòng mà không gây chói mắt.
  • Ứng dụng trong cửa sổ, mái kính để tận dụng ánh sáng ban ngày, giảm tiêu thụ điện năng.
• Tường phát quang (Sơn quang học)
  • Hấp thụ tia UV ban ngày, sau đó phát sáng nhẹ vào ban đêm (~20-30 lux).
  • Giúp giảm nhu cầu sử dụng đèn ngủ, tạo không gian thư giãn mà vẫn đảm bảo ánh sáng nhẹ nhàng.

Kết luận

Có thể thấy, độ rọi là yếu tố để đánh giá cường độ ánh sáng cảm nhận được. Đây cũng là tiêu chí quan trọng cần quan tâm khi chọn mua đèn chiếu sáng để đảm bảo chất lượng ánh sáng theo nhu cầu sử dụng. Hy vọng qua bài viết đã giúp bạn biết tính toán độ rọi là gì, từ đó lựa chọn hệ thống chiếu sáng phù hợp cho học tập và sinh hoạt hàng ngày.